در ۱۹۱۴میلادی در آغاز جنگ جهانی اول نیروهای انگلیس از جنوب ایران را در معرض هجوم قراردادند و کشتیهای جنگی آنها در مقابل بوشهر لنگر انداختند و نیروهای اشغالگر بهتدریج قصد اشغال بوشهر و نواحی ساحلی اطراف را داشتند. در واقع باید گفت بوشهر برای انگلیس به عنوان بندری تجاری و به لحاظ جغرافیای سیاسی در منطقه خلیج فارس با اهمیت تلقی میشد. حضور آلمان در بوشهر که در آن زمان با بریتالیا در جنگ بود، بهانهای به دست داد تا آنها، این شهر را اشغال کند. انگلیس مقامات کنسول آلمان را دستگیر کرد که این اقدام اعتراض ایران را در پی داشت. به همین دلیل رئیسعلی دلواری با کسب تکلیف از علماء در اوایل رمضان ۱۳۳۳ قمری خود را برای دفاع از بوشهر و جلوگیری از پیشروی نیروهای انگلیسی آماده کرد و توانست آنها را شسکت بدهد. در ایران به دلیل مجاهدت های این مبارز نامدار در ۱۳۸۹خورشیدی و با مصوبه شورای عالی انقلاب سالروز شهادت وی برابر با ۱۲ شهریور به نام «روز ملی مبارزه با استعمار» نامگذاری شده است.
ناکامی انگلیس در تطمیع دلواری
انگلیسی ها در ابتدا می خواستند با پرداخت پرداخت مبالغ زیادی قیام رییسعلی دلاوری را متوقف کنند و گفتند که چنانچه او از قیام علیه قوای اشغالگر صرفنظر کند، مقامات انگلیسی ۴۰ هزار پوند به او خواهند پرداخت. رییسعلی در پاسخ گفت: «چگونه میتوانم بیطرفی اختیار کنم درحالیکه استقلال ایران در معرض خطر جدی قرار گرفته است». پس از جواب وی، نامه تهدیدآمیز از طرف مقامات انگلیسی به رییسعلی نگاشته شد، مبنی بر اینکه چنانچه بر ضد دولت انگلیس قیام و اقدام کنید، مبادرت به جنگ میکنیم در این صورت خانههایتان ویران و نخلهایتان را قطع خواهیم کرد. رئیسعلی در پاسخ مقامات انگلیسی نوشت: خانه ما کوه است و انهدام و تخریب آنها خارج از حیطه قدرت و امکان امپراتوری بریتانیای کبیر است. بدیهی است که در صورت اقدام آن دولت به جنگ با ما، تا آخرین حد امکان مقاومت خواهیم کرد. بعد از ناکامی انگلیسی ها برای متقاعد کردن دلواری، آنها در ۲۶ رمضان ۱۳۳۳ قمری نیروهای انگلیسی بدون مقدمه و اخطار قبلی در بوشهر پیاده شدند. آنان که قبلاً جزایر خلیج فارس را متصرف شده بودند، بوشهر را که علاوه بر موقعیت ژئوپولتیک، مرکز عمده مبادلات تجاری، صادرات و واردات با شبه جزیره هند و شیخ نشین های حوزه خلیج فارس و کشورهای اروپایی بویژه انگلیس و آلمان بود به اشغال درآوردند. این اقدام، مرزنشینان تنگستانی را به عکس العمل واداشت و رییسعلی دلواری در نوک پیکان حمله به اشغالگران قرار گرفت.
شکست مفتضحانه انگلیس در دلوار
این مبارز نامدار که پیشاپیش از حمله به دلوار آگاهی داشت، بلافاصله در اقدامی تاکتیکی به تخلیه دلوار پرداخت و به سمت کوههای اطراف منطقهای مشهور به «کلات بوجیر» عقبنشینی کرد. سربازان انگلیسی و هندی هنگامی وارد دلوار شدند که تقریباً روستا خالی از سکنه بود. به همین جهت شروع به گلولهباران منازل مسکونی خالی و قطع نخلهای دلوار کردند. رئیسعلی در همان شب با ۴۰۰ تن از نیروهای خود به قوای انگلیسی شبیخون زدند و ۶۰ تن از نیروهای متجاوز از جمله یک ژنرال بلندپایه را از پای درآوردند و همین امر سبب پیروزی وی در این جنگ شد. پس از این جنگ رئیسعلی دلواری بر حملات شبانه خود به بوشهر و پادگان انگلیسیها افزود و با همفکری دیگر خوانین منطقه طرح حمله سراسری به بوشهر و آزادسازی آن را پیریزی کرد. بدین ترتیب دلواری برای دفاع از استقلال وطن و حفظ حریم مرزی ایران همراه با یارانش، در نبرد با اشغالگران انگلیسی، نیروهای متجاوز را شکست دادند. جنگ دلیران تنگستان به رهبری وی تا شهریور ۱۲۹۴ ادامه پیدا کرد و انگلیسیها نتوانستند او و یارانش را شکست دهند. «نیلستروم» افسر سوئدی ژاندارمری بوشهر در خاطراتش تعریف میکند:من بعد از اشغال بوشهر، رفتم به سمت دلوار. وقتی وارد دلوار شدم، اینقدر خوشحال شدم مثل اینکه میخواستم پادشاه سوئد را ببینم. بعد در خاطراتش تعریف میکند میگوید: وقتی من رئیسعلی را دیدم تازه از عملیات برگشته بود. اسب هایشان را کناری گذاشتند، بعد من را به وی معرفی کردند، خوشحال شد، گفت بنشینید بعد دست و صورتش را شست و بعد سفرهای انداختند و گفتند ایشان روزه است؛ یعنی رئیس و تفنگدارانش با دهان روزه در ماه رمضان به عملیات میرفتند.
