هریت بیچر استو نویسندهای آمریکایی با شهرت جهانی، طالب لغوبردهداری بود. بسیار انسان سرسخت و از تأثیرگذارترین زنان قرن نوزدهم بود.
او در طول زندگیاش دهها کتاب، مقاله و جستار نوشت، اما بیش از هر چیز بهخاطر رمان مشهورش،
«کلبهٔ عمو تام؛ یا زندگی در میان فرودستان» (Uncle Tom’s Cabin; Or, Life Among the Lowly)
شناخته میشود—کتابی که رنج و وضعیت اسفبار بردگان را با نوری بیسابقه به جهان نشان داد و بسیاری از تاریخنگاران بر این باورند که این اثر به شعلهور شدن جنگ داخلی آمریکا کمک کرد.
زندگی اولیهٔ هریت بیچر استو
هریت بیچر استو در ۱۴ ژوئن ۱۸۱۱ در شهر لیچفیلد ایالت کانتیکت در خانوادهای سرشناس به دنیا آمد. پدرش، لیمن بیچر، یک واعظ پروتستان (پریسبیتری) بود و مادرش، رُکسانا فوت بیچر، زمانی که هریت فقط پنج سال داشت از دنیا رفت.
او ۱۲ خواهر و برادر داشت (برخی از آنها ناتنی بودند که پس از ازدواج مجدد پدرش به دنیا آمدند). بسیاری از اعضای خانوادهاش مصلحان اجتماعی بودند و در جنبش ضدبردهداری فعالیت میکردند. با این حال، کاترین بیچر — خواهر بزرگترش — بیشترین تأثیر را بر او گذاشت.
کاترین بیچر اعتقاد داشت که دختران باید فرصتهای آموزشی برابر با مردان داشته باشند، هرچند از حق رأی زنان حمایت نمیکرد. در سال ۱۸۲۳، او مدرسهٔ دخترانهٔ هارتفورد را تأسیس کرد؛ یکی از معدود مدارسی که در آن زمان به زنان آموزش جدی ارائه میداد.
هریت در این مدرسه شاگرد بود و بعدها بهعنوان معلم در همانجا تدریس کرد.
آغاز حرفهٔ نویسندگی
نویسندگی برای هریت بیچر استو امری طبیعی بود؛ همانگونه که برای پدرش و بسیاری از خواهر و برادرانش چنین بود.
اما تازه زمانی که در سال ۱۸۳۲ همراه با کاترین و پدرش به سینسینتی، اوهایو نقل مکان کرد، صدای واقعی خود را در نویسندگی پیدا کرد.
در سینسینتی، استو در مؤسسهٔ دخترانهٔ وسترن (Western Female Institute) — که یکی دیگر از مدارس تأسیسشده توسط کاترین بود — تدریس میکرد. در همان دوران، او داستانهای کوتاه و مقالات بسیاری نوشت و در نگارش یک کتاب درسی نیز مشارکت داشت.
ایالت اوهایو درست در آن سوی رودخانه از کنتاکی قرار داشت؛ جایی که بردهداری قانونی بود. به همین دلیل، استو اغلب با بردگان گریخته روبهرو میشد و داستانهای دردناک آنان را میشنید. این تجربهها — بهویژه همراه با بازدید او از یک مزرعهٔ بردهداری در کنتاکی — آتشِ مخالفت او با بردهداری را شعلهورتر کرد.
عموی استو او را به باشگاه ادبی «نیمفاصله» (Semi-Colon Club) دعوت کرد؛ گروهی ادبی متشکل از نویسندگان برجسته، از جمله کالوین الیس استو، معلم و همسر بیوهٔ دوست صمیمیاش الیزا که از دنیا رفته بود. این باشگاه فرصتی برای او فراهم کرد تا مهارتهای نویسندگیاش را پرورش دهد و با ناشران و چهرههای تأثیرگذار ادبی ارتباط برقرار کند.
هریت و کالوین در ژانویهٔ ۱۸۳۶ با هم ازدواج کردند. کالوین او را در مسیر نویسندگی تشویق میکرد و او نیز همچنان داستانها و طرحهای ادبی متعددی خلق میکرد. در این میان، او صاحب شش فرزند شد.
در سال ۱۸۴۶، استو کتاب «مایفلاور: یا طرحهایی از صحنهها و شخصیتها در میان نوادگان زائران» را منتشر کرد.
«کلبهٔ عمو تام»
در سال ۱۸۵۰، کالوین بهعنوان استاد در کالج بودوین منصوب شد و خانوادهاش را به ایالت مِین منتقل کرد. همان سال، کنگرهٔ آمریکا قانون بسیار بحثبرانگیز قانون بردگان گریخته (Fugitive Slave Act) را تصویب کرد؛ قانونی که اجازه میداد بردگان فراری در هر ایالت—even در ایالتهایی که بردهداری ممنوع بود—شناسایی، دستگیر و به صاحبان خود بازگردانده شوند.
در ۱۸۵۱، پسر ۱۸ ماههٔ استو درگذشت. این تراژدی شخصی، او را به درک عمیقتری از رنج مادران برده رساند که کودکانشان با بیرحمی از آنها جدا شده و فروخته میشدند.
ترکیب این اندوه بزرگ با تصویب «قانون بردگان گریخته» باعث شد استو تصمیم بگیرد دربارهٔ سرنوشت بردگان بنویسد.
خلاصهٔ داستان «کلبهٔ عمو تام»
رمان سرگذشت «تام» را روایت میکند؛ بردهای شریف، وفادار و ازخودگذشته که از همسر و فرزندانش جدا میشود تا در مزایده فروخته شود.
در مسیر انتقال به محل فروش، در یک کشتی، تام جان «اِوا»—دختر سفیدپوست یک خانوادهٔ ثروتمند—را نجات میدهد.
پدر اوا تحت تأثیر این کار، تام را خریداری میکند و بین تام و اوا دوستی عمیقی شکل میگیرد.
خط داستانی دوم: «الیزا»
در همین زمان، الیزا—بردهای دیگر از همان مزرعهٔ تام—میفهمد که قرار است پسر خردسالش هَری فروخته شود.
برای نجات فرزندش:
-
الیزا نیمهشب با هری از مزرعه فرار میکند.
-
اما توسط گیرندهٔ بردگان فراری تعقیب میشود.
-
در نهایت، خانوادههای کوئیکر (گروهی مذهبی صلحطلب) با انسانیت خود دیدگاه او را تغییر میدهند و به الیزا پناه میدهند.
پایان داستان «کلبهٔ عمو تام»
اِوا—دختر مهربانی که تام را خریده بود—به بیماری سختی دچار میشود. او در لحظات پایانی زندگیاش از پدرش میخواهد که تمام بردههایش را آزاد کند.
پدرش این درخواست را میپذیرد، اما پیش از آنکه بتواند کاری انجام دهد، کشته میشود و در نتیجه، تام دوباره فروخته میشود؛ اینبار به صاحبی بیرحم که برای کنترل بردهها از خشونت و زور استفاده میکند.
تام دو بردهٔ دیگر را برای فرار یاری میکند. زمانی که از لو دادن محل اختفای آنها سر باز میزند، بهطرز وحشیانهای تا سر حد مرگ کتک زده میشود.
تام حتی در لحظات آخر زندگیاش نیز به ایمان مسیحی استوار خود وفادار میماند.
پیام اصلی کتاب
پیام مسیحی پررنگ این رمان بازتابدهندهٔ باور استو بود؛ او معتقد بود بردهداری با اصول مسیحیت سازگار نیست و بدون تردید گناهی بزرگ است.
انتشار و موفقیت کتاب
-
کتاب ابتدا در سالهای ۱۸۵۱ تا ۱۸۵۲ به صورت داستانهای سریالی در نشریهٔ National Era منتشر شد.
-
سپس به صورت یک رمان دو جلدی منتشر گردید.
-
فروش هفتهٔ اول: ۱۰,۰۰۰ نسخه
-
فروش سال اول: ۳۰۰,۰۰۰ نسخه در آمریکا
-
فروش در بریتانیا: بیش از یک میلیون نسخه
«کلبهٔ عمو تام» از همان آغاز، استو را به شهرتی جهانی رساند و او برای تبلیغ کتاب و دیدگاههای ضدبردهداریاش به سراسر آمریکا و اروپا سفر کرد.
محدودیتهای اجتماعی برای زنان آن دوران
اگرچه استو بسیار مشهور بود، اما در آن دوره سخنرانی زنان در جمعهای بزرگِ مردانه ناپسند شمرده میشد.
به همین دلیل، او بهندرت دربارهٔ کتابش سخنرانی میکرد.
در مراسمی که برای تجلیل از خودش برگزار میشد، بهجای او معمولاً کالوین (همسرش) یا یکی از برادرانش سخن میگفتند.
تأثیر کتاب «کلبهٔ عمو تام»
رمان کلبهٔ عمو تام موضوع بردهداری را با شدتی بیسابقه به مرکز توجه جامعهٔ آمریکا، بهویژه در ایالتهای شمالی، آورد.
شخصیتها و زندگی روزمرهٔ آنها باعث شد بسیاری از مردم برای اولین بار درک کنند که بردهها نیز خانواده، امیدها و رؤیاهایی همچون دیگران دارند، اما با این حال مانند اموال بیجان با آنها رفتار میشد و در معرض خشونت و شرایط هولناک زندگی قرار داشتند. این کتاب بردهداری را از یک موضوع دور و انتزاعی به یک مسئلهٔ انسانی و ملموس تبدیل کرد.
واکنشها در شمال: گسترش موج ضدبردهداری
کتاب در شمال موجی از خشم و همدلی به پا کرد.
طبق گزارش نیویورک تایمز، فردریک داگلاس—بردهٔ آزادشده و فعال بزرگ ضدبردهداری—نوشت که استو «میلیونها نفر را با آتشی مقدس بیدار کرد؛ کسانی که پیش از آن هیچ توجهی به بردگان زخمخورده نداشتند.»
در نتیجه، جنبش لغو بردهداری از گروهی کوچک و پرسروصدا به نیروی سیاسی گسترده و قدرتمند تبدیل شد.
واکنشها در جنوب: خشم و ممنوعیت
در جنوب، رمان باعث خشم بردهداران شد. آنان احساس میکردند کتاب تصویرشان را تحریف کرده است—اگرچه استو در رمانش مالکان مهربان نیز نشان داده بود.
با این حال، آنها بر این باور اصرار داشتند که بردهداری برای اقتصاد ضروری است و افراد بردهشده توانایی نگهداری از خود را ندارند.
در برخی مناطق جنوب، کتاب غیرقانونی اعلام شد. با محبوبتر شدن کتاب، شکاف میان شمال و جنوب عمیقتر شد.
تا اواسط دهه ۱۸۵۰، حزب جمهوریخواه برای جلوگیری از گسترش بردهداری شکل گرفت.
چرا واکنش شمال و جنوب آمریکا به بردهداری متفاوت بود؟
واکنش شمال و جنوب آمریکا به بردهداری از اساس متفاوت بود، چون این دو منطقه دو دنیای کاملاً جدا از هم بودند. جنوب بر دوش مزارع عظیم پنبه، نیشکر و تنباکو میچرخید؛ زمینهایی که بدون کار سخت و بیمزد بردهها از هم میپاشیدند. برای جنوبیها، بردهداری فقط یک سنت قدیمی نبود، پایه و ستون اقتصاد و شیوهٔ زندگیشان بود. همین باعث میشد هر نقدی—even یک رمان مثل «کلبهٔ عمو تام»—نه یک نظر مخالف، بلکه خطری برای بقای اجتماعی و اقتصادیشان تلقی شود.
در مقابل، شمال مسیر دیگری را رفته بود؛ صنعتی، کارخانهای و تجارتمحور. اقتصادش متکی به نیروی کار مزدبگیر بود و نه بردهداری. از نگاه شمالیها، بردهداری نه فقط غیراخلاقی، بلکه نشانهای از عقبماندگی بود؛ چیزی که اعتبار آمریکا را در چشم دنیا خدشهدار میکرد. شمالی ها که میدیدند کارگر در جنوب فراوان است به بهانه ی انسان دوستی و مخالفت با برده داری میخواستند برده ها را به شمال بکشانند تا شیوه ی نوین برده داری را رقم بزنند و کارخانه هایشان را پر از نیروی کار ارزان کنند. به همین دلیل، وقتی کتاب استو منتشر شد، شمال آن را ستود و جنوب با خشم به آن واکنش نشان داد.
تفاوت فرهنگی این دو منطقه این شکاف را عمیقتر کرده بود. جنوب هنوز ساختاری اشرافی و زمیندارانه داشت و سفیدپوستان طبقهٔ بالا خود را اربابانی طبیعی میدانستند. برخی کلیساهای جنوبی حتی تلاش میکردند بردهداری را با استناد مذهبی توجیه کنند. در شمال اما جامعه شهریتر، مدرنتر و مهاجرپذیرتر بود و فضای فکریاش بیشتر با آزادیخواهی و نقد بردهداری همراه بود.
در پسِ همهٔ اینها، ترس سیاسی هم وجود داشت. جنوب میترسید حذف بردهداری به کاهش قدرتش در کنگره و سلطهٔ کامل شمال بر دولت مرکزی منجر شود. افزون بر آن، همیشه سایهٔ ترس از شورش بردگان بر سر جنوب سنگینی میکرد؛ جمعیتی که اگر روزی متحد میشد، میتوانست نظم جنوب را زیر و رو کند. رمانهایی که همدلی با بردگان را برمیانگیختند، این ترس را چند برابر میکردند.
همهٔ این عوامل دست به دست هم داد تا «کلبهٔ عمو تام» در شمال به عنوان حقیقتی تکاندهنده پذیرفته شود و در جنوب به عنوان تهدیدی علیه هویت و آیندهٔ آن منطقه.
تأثیر بر سیاست و آغاز جنگ داخلی
گفته میشود احساسات ضدبردهداری ناشی از انتشار این کتاب نقش مهمی در انتخاب آبراهام لینکلن در انتخابات ۱۸۶۰ داشت و حتی در آغاز جنگ داخلی نقشآفرین بود.
عبارتی مشهور به لینکلن نسبت داده میشود که در دیدار با استو در کاخ سفید در سال ۱۸۶۲ گفته است:
«پس تو همان زن کوچکی هستی که کتابی نوشتی که این جنگ بزرگ را به راه انداخت.»
اگرچه سند قطعی برای اثبات این جمله وجود ندارد، اما شهرت آن نشان میدهد مردم زمانه چه اندازه این کتاب را اثرگذار میدانستند.
دیگر کتابهای ضدبردهداری هریت بیچر استو
کلبهٔ عمو تام تنها اثری نبود که استو دربارهٔ بردهداری نوشت. او در سال ۱۸۵۳ دو کتاب مهم منتشر کرد:
۱. A Key to Uncle Tom’s Cabin (کلیدی بر کلبهٔ عمو تام)
این کتاب شامل اسناد، مدارک و شهادتهای واقعی بود که استو برای اثبات درستی و واقعگرایی رمانش ارائه کرد. هدف او این بود که به منتقدان نشان دهد داستانهای کتاب بر پایهٔ واقعیت هستند، نه اغراق یا خیالپردازی.
۲. Dred: A Tale of the Great Dismal Swamp (دِرِد: داستانی از باتلاق بزرگ دیسمال)
این رمان دیدگاه استو را دربارهٔ این باور بیان میکند که بردهداری نهتنها فرد بردهشده، بلکه کل جامعه را تحقیر و فاسد میکند.
داستان با الهام از زندگی بردگان فراری و پناهگرفته در باتلاقهای جنوب آمریکا نوشته شده است.
۳. The Minister’s Wooing (خواستگاری کشیش) — ۱۸۵۹
این کتاب یک رمان عاشقانه است که موضوع بردهداری را در کنار مباحث الهیات کالوینیستی مطرح میکند.
اگرچه تمرکز اصلی آن بر عشق و مسائل مذهبی است، اما همچنان بر دیدگاه ضدبردهداری استو تأکید دارد.
سالهای پایانی زندگی هریت بیچر استو
در سال ۱۸۶۴، کالوین (شوهر استو) بازنشسته شد و خانواده به هارتفوردِ کنتیکت نقلمکان کردند — جایی که مارک تواین همسایهٔ آنها بود.
با این حال، خانوادهٔ استو زمستانها را در مندرینِ فلوریدا میگذراندند. استو همراه با پسرش فردریک یک مزرعه در آنجا تأسیس کرد و برای کار در آن، افراد سابقاً بردهشده را استخدام کردند.
او در سال ۱۸۷۳ کتاب Palmetto Leaves را نوشت؛ نوعی خاطرهنگاری که زندگی در فلوریدا را تبلیغ و توصیف میکرد.
جنجالها و غمهای دوران پیری
با وجود موفقیتهای بسیار، سالهای پایانی زندگی او آمیخته با جنجال و اندوه بود:
۱. جنجال مقالهٔ ۱۸۶۹
در سال ۱۸۶۹، استو در مقالهای در مجله Atlantic ادعا کرد که لرد بایرون، شاعر مشهور انگلیسی، با خواهر ناتنیاش رابطهٔ جنسی داشته و از آن رابطه فرزندی به دنیا آمده است.
این ادعا محبوبیت او را در میان مردم بریتانیا بهشدت کاهش داد.
۲. تراژدی خانوادگی
-
در ۱۸۷۱، پسرش فردریک در دریا غرق شد.
-
در ۱۸۷۲، برادر مبلغ مذهبیاش، هنری، به رابطهٔ نامشروع با یکی از اعضای کلیسایش متهم شد.
اما هیچیک از این رسواییها نتوانست تأثیر عظیمی را که نوشتههای او بر مبارزه با بردهداری و دنیای ادبیات گذاشت کاهش دهد.
مرگ و میراث
هریت بیچر استو در ۲ ژوئیهٔ ۱۸۹۶ در خانهاش در کنتیکت و در میان خانواده درگذشت.
در آگهی درگذشتش نوشته شد که او سالها از یک اختلال روانی رنج میبرده که در پایان به مرحلهای حاد رسیده و باعث احتقان مغزی و فلج نسبی شده بود.
او میراثی از کلمات، اندیشهها و آرمانها بر جای گذاشت که هنوز هم جهان را به چالش میکشد و الهامبخش است.
