گرجستان از قدیم الایام خراج گذار ایران بود و تحت حمایت پادشاهان ایران به شمار میرفت . گرجستان استقلال مذهبی داشت ولی در امور دولتی از ایران تبعیت میکرد . پادشاهان آن کشور مسیحی بودند و معمولا شاهزادگان و ولیعهد آنان در دربار ایران ، در اصفهان زندگی میکردند . با مرگ هر پادشاه ، ولیعهد از سوی ایران به گرجستان میرفت و بر تخت مینشست . با انقراض صفویه ، گرجستان در صدد استقلال بر آمد و به دلیل اشتراکات مذهبی بین آنان و روسیه ، تمایل به آن کشور پیدا کردند .
نیروهای روسیه به قسمت های شمالی ایران حمله کرده و باکو ، گیلان ، مازندران و استرآباد را بدون این که مقاومتی از سوی ایران صورت بگیرد ، تصرف کردند و با گرجستان روابط خوبی برقرار نمودند . با مرگ پطرکبیر و هزینه های زیاد لشگر کشی و شیوع بیماری وبا در بین سپاهیان روس ، پیشنهاد تخلیه به ایران دادند و در تاریخ 1110 هجری شمسی ، قراردادی بین ایران و روس منعقد گردید که ایران را متعهد به تخلیه گرجستان شد .
قرارداد دیگری نیز در سال 1114 هجری شمسی بین ایران و روس منعقد گردید که ضمن آن ، دربند و باکو به ایران واگزار شد و در مقابل ، ایران ، حفاظت این مناطق در مقابل نفوذ عثمانیها و تجارت آزاد تجار روس را پذیرفت .
در سال 1148 نیز بین گرجستان و روسیه قراردادی در قلعه گیورگیف در گرجستان منعقد شد که طی آن قرارداد ، گرجستان تحت الحمایه روسیه قرار گرفت .
در سال 1173 آقا محمد خان قاجار با اطلاع از این خبر ، در راس سپاهی شصت هزار نفری به طرف قفقاز حرکت کرد . هراکلیوس ، حاکم گرجستان ، ده هزار نفر را برای دفاع از پاستخت خود آماده کرد ولی در جنگ شکست خورد و تفلیس به تصرف آقا محمد خان در آمد و او در آن شهر دست به کشتار وسیعی زد و اموال بسیاری را غارت کرد .
پس از بازگشت آقا محمد خان خبر شکست هراکلیوس به کاترین تزار روس رسید و او ژنرال گلداویچ را با سپاهی هشتاد هزار نفری کنت والرین زبوف را با سی و پنج هزار نفر به جنگ ایرانیان فرستاد . آنها نیز دربند ، باکو ، تالش ، شماخی و گنجه را متصرف شدند . آقا محمد خان در راه خراسان بود که با شنیدن این اخبار به قفقاز برگشت . لیکن کاترین ملکه روسیه درگذشت و پسرش الکساندر پل اول جانشین او شد و امر به بازگشت سپاه روسیه نمود . آقا محمد خان در پس استفاده از فرصت ، قصد تصرف قلعه شوشی را نمود . چراکه ایراهیم خلیل خان جوانشیر ، حاکم آنجا ، با روسیه سازش کرده بود . در سال 1174 هجری شمسی ، ابراهیم خان مجبور به فرار شد و آقا محمد خان وارد قلعه شوشی شد اما پس از چند روز ، آقامحمد خان قاجار ، موسس و اولین پادشاه قاجار ، در این قلعه کشته شد .
هراکلیوس ، پادشاه گرجستان ، چند پسر داشت که گرگین خان جانشین پدر شد . او در سال 1178 هجری شمسی ، عهدنامه ای با پُل ، امپراطور جدید روسیه امضاء کرد و پذیرفت که روسیه رسما پادشاه گرجستان است و او به عنوان نایب السلطنه حکومت خواهد کرد . گرگین خان 1179 ه.ش درگذشت و پل فرمانی صادر کرد و گرجستان را رسما بخشی از امپراطوری روسیه اعلام کرد .
بعد از کشته شدن پل ، جانشین او الکساندر در 1180 ه.ش نیز گرجستان را جزء روسیه اعلام کرد و از نایب السلطنه هم نامی نبرد . او ژنرال تسی تسیاتف را به فرمانروایی گرجستان تعیین و خود به تفلیس رفت . او برای حفظ گرجستانبه سوی ایروان و بخش مهم آن یعنی گنجه متوجه شد . گنجه مدتی بخشی از گرجستان بود و مالیات خود را به هراکلیوس میداد . جوادخان ، حاکم گنجه به درخواست سردار روسی برای مالیات توجه نکرد و تسیانف به آن سامان لشکر کشید . جوادخان از دربار ایران تقاضای کمک کرد اما پیش از رسیدن قوای ایران ، تسیانفدر در 1182 ه.ش گنجه را محاصره کرد . جوادخان و سپاهیان اندک او شجاعانه مقاومت کردند ولیکن در اثر خیانت عده ای از ارامنه گنجه ، شکست خوردند و سپاهیان روسیه دست به کشتار و غارت زدند و جوادخان و همسر و فرزندانش نیز کشته شدند . مساجد مسلمانان نیز در این حمله با خاک یکسان شد و تصرف گنجنامه مقدمه ای شد برای شروع جنگ های بین ایران و روس که مدت ده سال به درازا کشید .
فتح علی شاه قاجار در 1182 ه.ش در چمن سلطانیه اردو زد و دسته های مسلحاز سراسر کشور به او پیوستند و در 1183 عباس میرزا ، حاکم آذربایجان و ولیعهد به فرماندهی سپاه منصوب شد و عازم ایروان گردید . در سال های اولیه جنگ، محدوده نبرد از رودخانه آرپاچای تا محل تلاقی رودهای ارس وکر تقریبا 400 کیلومتر مربع بود ولی از سال سوم به بعد از سرحدات عثمانیتا به دریای مازندران به مساحت 700 کیلومتر مربع وسعت یافت . روسها به دلیل جنگ در دو جبهه با ایران و عثمانی ، ناچار شدند با ایران در مصالحه درآیند و تمام قوای خود را علیه عثمانی بکار برند .
پس از عقب نشینی محمدعلی میرزا ، یکی از پسران فتح علی شاه ، به طرف ایروان ، بارون وردی از طرف فرماندهی روس نزد عباس میرزا آمد و پیشنهاد صلح داد . عباس میرزا ، میرزای بزرگ قائم مقام را مامور مذاکرات کرد . قائم مقام پیشنهادات روسها را در به رسمیت شناختن اراضی متصرف شده به مالکیت روس و نیز واگزاری راه از ایران برای حمله به عثمانی را غیر قابل قبول دانست . لذا بار دیگر حمله ی شدید روسها به تمامی جبهه ها شروع شد .
در این هنگام ،توپخانه ی ایران در اختیار افسران متخصص انگلیسی بود . از آنجا که انگلیسی ها علاقه مند بودند جنگ در جبهه ایران هرچه زودتر متوقف شود ، لذا به افسران انگلیسی دستور دادند پست های خود را ترک کنند و بدین ترتیب واحد های توپخانه ایران بدون سرپرست ماند . بدین ترتیب ، جنگی که با پیروزی قاطع سربازان ایرانی شروع شده بود ، در نهایت به دلایل مختلفی از جمله کمبود آذوقه ، خیانت برخی حکام ماوراء ارس و اتحاد روس و انگلیس و خیانت انگلیس به ایران به شکست ایران و انعقاد قرارداد گلستان منجر شد . در این قرارداد ولایات قراباغ ، گنجه ، شکی، دربند، باکو ، شیروان و قسمت هایی از ولایات طالش و تمام داغستان و گرجستان در اختیار روس قرار گرفت .
