واقعه حرّه دقیقاً در سال شصت و سه هجری اتفاق افتاده است. جریان به طور خلاصه با این صورت است که در سال شصت و دو هجری جوان کم تجربه ای از بنی امیّه والی مدینه شد. او فکر کرد برای به دست آوردن دل شیعیان مدینه خوب است عده ای از آنها را برای مسافرت و دیدار با یزید دعوت کند و همین کار را کرد. عده ای از سران مسلمانان و بعضی از صحابه و بزرگان مدینه را – که غالباً از علاقه مندان به حضرت سجاد علیه السّلام بودند – برای رفتن به شام دعوت کرد که بروند با یزید مأنوس شوند و این اختلافات کم شود. اینان به شام رفتند و با یزید ملاقات کردند و چند روزی مهمان او بودند و پذیرایی شدند. سپس یزید به هر کدام از آنها مبالغ زیادی – در حد پنجاه هزار درهم و صد هزار درهم – داد و اینها به مدینه برگشتند.
همین که به مدینه رسیدند – چون فجایعی که در دستگاه یزید اتفاق می افتاد دیده بودند – زبان به انتقاد از یزید گشودند. مسئله درست برعکس شد، اینها به جای تعریف از یزید مردم را به جنایات او آگاه کردند و به مردم گفتند: یزید چگونه می تواند خلیفه باشد در حالی که شرب خمر، بازی با سگ و اهل انواع و اقسام فسق و فجور است و ما او را از خلافت خلع کردیم.
عبدالله بن حنظله یکی از مردمان با شخصیت و موجه مدینه بود که پیشاپیش مردم علیه یزید قیام کردند و یزید را خلع و مردم را به سوی خود دعوت نمودند.
تاثیر واقعه حَرّه در تشدید اختناق
این حرکت موجب آن گردید که یزید از خود عکس العمل نشان دهد و در نتیجه یکی از سرداران پیر و فرتوت بنی امیّه به نام مسلم بن عُقبه را همراه با عده ای به مدینه فرستاد و از او درخواست کرد که مردم مدینه را خاموش کند. مسلم بن عقبه به مدینه آمد و چند روزی شهر را به منظور در هم شکستن مقاومت مردم محاصره کرد. سپس وارد شهر شد و آن قدر کشتار و ظلم کرد و فجایع به بار آورد که در تاریخ اسلام جزء نمونه های کم نظیر است.
او چنان در کشتار و ظلم زیاده روی کرد که پس از آن حادثه، او را مُسرف نام گذاشتند . به او مسرف بن عُقبه می گفتند. ماجراهای واقعه ی حرّه زیاد است و نمی خواهم شرح تمام ماجرا را بدهم، همین اندازه بگویم که آن حادثه، بزرگترین وسیله ی ارعاب دوستان و پیروان اهل بیت شد، به خصوص در مدینه که عده ای گریختند، عده ای کشته شدند و گروهی از یاران خوب اهل بیت همچون عبدالله بن حنظله و دیگران به شهادت رسیدند و جایشان خالی ماند. این خبر به تمام اقطار عالم رسید و معلوم شد که دستگاه قاطعانه در مقابل این حرکات ایستاده و اجازه ی هیچ گونه اقدامی نمی دهد.
شهادت مختار و تضعیف شدن بیشتر شیعیان
حادثه ی بعد که باز موجب سرکوب و ضعف شیعیان شد حادثه ی شهادت مختار در کوفه و تسلط عبدالملک بن مروان بر همه ی جهان اسلام بود. بعد از مرگ یزید، خلفایی که آمدند یکی معاویه بن یزید بود که بیش از سه ماه حکومت نکرد. پس از او مروان بن حکم آمد که دو سال یا کمتر خلافت کرد و بعد از او عبدالملک به خلافت رسید که او یکی از مدبّرترین خلفای بنی امیّه است. عبدالملک توانست تمام عالم اسلام را در مشت خودش بیاورد و یک حکومت مسلطی توأم با ارعاب و اختناق شدید ایجاد کند.
تسلط عبدالملک بر حکومت، متوقف بر این بود که رقبای او از بین بروند. مختار که مظهر تشیع بود قبل از روی کار آمدن عبدالملک به دست مُصعَب بن زبیر نابود شد. ولی عبدالملک می خواست به دنباله های حرکت مختار و غیره و حرکت های دیگر تشیع خط پایان بکشد و همین کار را کرد و در حقیقت شیعه در عراق به ویژه کوفه که در آن زمان یکی از مراکز اصلی شیعه دچار رکود و خاموشی شد.
پژوهشی در زندگی امام سجاد علیه السّلام؛ پاسدار اسلام شماره ۸ – خرداد/۱۳۶۱
اگرچه حرکت توّابین در سال شصت و چهار و شصت و پنج – که شهادت توّابین ظاهراً سل شصت و پنج است -یک هوای تازه ای را در فضای گرفته ی عراق به وجود آورد، اما شهادت همه ی آنها تا آخر، مجدداً جوّ رعب و اختناق را در کوفه و عراق بیشتر کرد. و بعد از آنی که دشمنان دستگاه اموی – یعنی مختار و مصعب بن زبیر – به جان هم افتادند و عبدالله زبیر از مکه، مختار طرفدار اهل بیت را هم نتوانست تحمل کند و مختار به دست مصعب کشته شد، باز هم این رعب و وحشت بیشتر و امیدها کمتر شد. و بالاخره عبدالملک که سر کار آمد بعد از مدت کوتاهی تمام دنیای اسلام با کمال قدرت زیر نگین بنی امیّه قرار گرفت و عبدالملک بیست و یک سال قدرتمندانه حکومت کرد.
۲۸/تیر/۱۳۶۵
در هر صورت این حوادث از حادثه ی عاشورا شروع شد و دنباله هایی داشت از قبیل واقعه ی حرّه و سرکوب کردن توّابین در عراق و شهادت مختار و شهادت ابراهیم بن مالک اشتر نخعی و دیگر بزرگان شیعه؛ که پس از شهادت این عده، حرکات آزادی خواهانه، چه در مدینه و چه در کوفه – که دو مرکز اصلی تشیع بود – سرکوب شد و اختناق شدیدی نسبت به تشیع در عالم اسلام به وجود آورد و پیروان ائمه علیهم السّلام در نهایت غربت و تنهایی باقی ماندند.
